Surveillance
Vandaag staat in het teken van surveillance, maar wat houdt dit precies in?
Met surveillance van infectieziekten wordt bedoeld dat systematisch gegevens worden verzameld over infectieziekten. Hoe vaak komen bepaalde infectieziekten voor? En bij wie? Door surveillance kunnen passende maatregelen worden ingezet om ziekte te bestrijden en te voorkómen dat anderen het krijgen. Ook kan deze informatie worden gebruikt uitbraken van infectieziekten te signaleren.
Toepassing surveillance
Surveillance speelt een belangrijke rol binnen de bestrijding van infectieziekten. Het wordt op allerlei manieren toepast. Je kunt hierbij aan de volgende voorbeelden denken:
- Griepsurveillance: de surveillance van griep heeft als doel om wekelijks het vóórkomen van griepachtig ziektebeeld en infecties door griepvirussen te monitoren.
- Infectieziekten Surveillance Informatie Systeem-Antibiotica Resistentie (ISIS-AR): het belangrijkste doel van de ISIS-AR is om inzicht te krijgen in de mate waarin in Nederland bacteriën resistent zijn voor bepaalde antibiotica aanwezig zijn en hoe dit in de tijd verandert.
- Het RIVM surveilleert meldingsplichtige infectieziekten op landelijk niveau voor betere bestrijding hiervan en het voorkomen van verspreiding.
- Surveillance ten aanzien van het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) brengt de stand van zaken met betrekking tot infectieziekten in het RVP in kaart.
- Het doel van het Seksueel Overdraagbare Aandoeningen Peilstation (SOAP) is inzicht verschaffen in trends van seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s), zoals HIV (Humaan Immunodeficientie Virus) bij soa-centra in Nederland.
- Het Surveillance Netwerk Infectieziekten Verpleeghuizen (SNIV) heeft als doel inzicht te krijgen in het vóórkomen van infectieziekten in verpleeghuizen. De surveillance levert de verpleeghuizen inzicht op in het aantal infecties en vormt het uitgangspunt om verbeterpunten te formuleren op het gebied van hygiëne en infectiepreventie.
- De virologische weekstaten geven inzicht in het voorkomen van bepaalde virusinfecties. Hiermee is het één van de gegevensbronnen die we gebruiken om de volksgezondheid te bewaken. Deze gegevens zijn van belang voor professionals in de infectieziektenbestrijding en voor het diagnostisch beleid van medisch microbiologische laboratoria.
Antibioticaresistentie en WGS
Een belangrijke vorm van surveillance binnen de infectieziekten is die van Bijzonder Resistente Micro-Organismen, oftewel BRMO’s. BRMO’s zijn een groeiende zorg in de Nederlandse zorginstellingen. Deze bacteriën hebben zich aangepast om resistent te worden tegen veelgebruikte antibiotica, waardoor infecties moeilijker te behandelen zijn. Een belangrijk hulpmiddel bij de surveillance van BRMO-uitbraken is Whole Genome Sequencing (WGS), een geavanceerde technologie die resulteert in de genetische code van deze micro-organismen. Hiermee kunnen de genen worden geïdentificeerd die verantwoordelijk zijn voor resistentie tegen antibiotica en andere virulentie eigenschappen. Ook kan eventueel genetisch verwantschap tussen twee BRMO’s in een vroeg stadium worden aangetoond. Zo kan de eventuele verspreiding van de BRMO’s in een zorginstelling worden gevolgd en kunnen mogelijke besmettingsroutes en geïnfecteerde patiënten in kaart worden gebracht. Wanneer twee patiënten rond dezelfde tijd in dezelfde zorginstelling genetisch dezelfde BRMO hebben, is er een aanzienlijke kans dat deze bacterie zich van de ene naar de andere patiënt verspreid heeft. Er kunnen dan snel maatregelen worden genomen om een grote uitbraak te voorkomen. Met de surveillance informatie uit WGS-analyses kunnen zorginstellingen effectiever preventiemaatregelen implementeren. Dit kan onder meer door het isoleren van geïnfecteerde patiënten, het verbeteren van handhygiëne en het aanpassen van antibiotica-voorschriften.
Toekomst met WGS
Whole Genome Sequencing blijft evolueren en wordt steeds toegankelijker voor gebruik in de gezondheidszorg. Hierdoor kunnen we sneller reageren op BRMO-uitbraken en de verspreiding ervan beperken. Het is een krachtig hulpmiddel in de strijd tegen antibioticaresistentie en speelt een cruciale rol bij het beschermen van de volksgezondheid. Het draagt het bij aan een veiligere omgeving voor patiënten en medische professionals.
MUIZ
In Nederland wordt de surveillance van infectieziekten verricht door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Daarnaast faciliteert de webapplicatie Meldpunt Uitbraken Infectieziekten (MUIZ) & bijzonder resistente micro-organismen (BRMO) het transparant melden van uitbraken aan de GGD en andere zorginstellingen in de regio. Het zorgt voor overzicht en laagdrempelig contact tussen ziekenhuizen, verpleeg- en verzorgingshuizen, thuiszorg, zorginstellingen voor revalidatie, GGZ en gehandicaptenzorg. Door samen te werken en transparant te communiceren naar elkaar kunnen tijdig preventieve maatregelen worden genomen om verspreiding van infectieziekten te voorkomen. Voor meer informatie kun je terecht op de website van MUIZ.
Downloads
Bekijk of download hier alle benodigdheden voor deze dag:
Informatie vanuit het RIVM
AMR Surveillance RIVM continu geüpdatet
De ontwikkelingen rondom het ontstaan van nieuwe resistentiemechanismen en resistente micro-organismen en de verdere verspreiding van deze nieuwe(re) resistente micro-organisme gaan snel. Ook bij de ‘usual suspects’ signaleert het RIVM regelmatig veranderingen die leiden tot uitbreidingen of aanpassingen in de surveillance en welke helpen bij de onderbouwing van richtlijnen en bestrijding
In augustus startte een pilot surveillance naar het voorkomen van carbapenem-resistente Acinetobacter baumannii-calcoaceticus complex (CRAB). CRAB is een moeilijk te behandelen bacterie die met name ziekenhuisinfecties veroorzaakt bij zeer zieke patiënten of patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Via deze pilot kunnen we hopelijk inzicht krijgen in de mate van resistentie van CRAB en onderliggende resistentiemechanismen. Daarnaast kan de pilot surveillance, transmissieonderzoek en infectiepreventie ondersteunen. Tussen 1 augustus en 30 september 2022 heeft het RIVM al 28 CRAB isolaten ontvangen van 18 verschillende medisch microbiologische laboratoria. Elf isolaten hebben twee of meer carbapenemase coderende allelen in hun genoom, waarvan de combinatie blaOXA-23, blaOXA-66 het meest voorkomt.
Verder wordt er gekeken naar het voorkomen van verschillende bijzonder resistente micro-organismen (BRMO) onder Oekraïense vluchtelingen. Door de oorlogssituatie in Oekraïne trekt sinds een aantal maanden een grote vluchtelingenstroom richting het westen, inclusief Nederland. Naast vluchtelingen, worden ook Oekraïense patiënten met verschillende aandoeningen naar Nederland overgebracht voor klinische behandeling. De Oekraïense patiënten en vluchtelingen die tijdens hun verblijf in Nederland zorg behoeven, brengen het risico met zich mee dat BRMO wordt overgedragen.
Niet alleen wordt het surveillancesysteem aangepast op basis van het type micro-organismen of de targetgroep, ook wordt er gekeken hoe de surveillancetechnieken verbreed en verbeterd kunnen worden. Zo onderzocht het RIVM de afgelopen jaren of rioolwatersurveillance gebruikt kan worden voor resistente bacteriën. Deze studies hebben zich in eerste instantie gericht op carbapenemase-producerende Enterobacterales (CPE) en colistine-resistente E. coli (MCR-EC). Rioolwatersurveillance blijkt een mooie aanvulling. En via het Eenheid van Taal project vindt de dataverzameling van gegevens over antibioticaresistentie uit medisch microbiologische laboratoria eenduidiger plaats, wat de kwaliteit en tijdigheid van de surveillance ten goede komt.
Surveillance van infectieziekten | RIVM